PENGHAYATAN ETIKA DAN PERADABAN
PENGHAYATAN ETIKA DAN PERADABAN
Solehuddin Shuib, Amir Imran Abu Yamin, Khairulazhar Samsudin, Mohd Amirul Hafiz Ahmad, Mohd Amirul Akhbar1
Jabatan Fiqh dan Usul, Akademik
Pengajian Islam, Universiti Malaya, 50603 Kuala Lumpur, Malaysia
Pengenalan
Di dalam penulisan ini, kami akan
menjelaskan mengenai galur perkembangan latar masyarakat pelbagai etnik di
Malaysia bermula sejak kewujudan Kesultanan Melayu Melaka, galur perkembangan
yang dikenali sebagai “Social Complexity”, Teori Pilihan Rasional
Tentang Hubungan Etnik dan kaitannya dengan masyarakat di Malaysia, cara
rasisme dapat dikurangkan dalam masyarakat yang berbilang bangsa dan ras,
perbincangan dan kesimpulan.
1. Galurkan
perkembangan latar masyarakat pelbagai etnik di Malaysia bermula sejak
kewujudan Kesultanan Melayu Melaka
Zaman Kesultanan Melayu Melaka
Zaman ini merupakan sebuah zaman kegemilangan
empayar Melayu di Nusantara. Empayar Melaka yang terbina luas merangkumi
semenanjung Tanah Melayu, sehinggakan merangkumi sebahagian besar bumi
Indonesia kini, juga digelar sebagai The Venice of the East oleh tamadun barat.
Ini adalah kerana kehebatan serta kemakmuran empayar Melaka itu sendiri pada
zamannya, disusuli dengan kecekapan-kecekapan pemerintahannya, perdagangannya,
penduduk dan kebudayaannya.
Pada zaman ini, Islam merupakan
tonggak dalam pemerintahan kerajaan Kesultanan Melayu Melaka. Undang-undang
yang tertubuh pada ketika itu, iaitu Hukum Kanun Melaka dan Undang-undang Laut
Melaka, yang berlandaskan kepada hukum Islam telah menjamin kemakmuran dan
kesejahteraan di dalam kerajaan tersebut. Pada ketika ini, semua penduduk dalam
kerajaan Melaka tertakluk kepada undang-undang ini.
Perkahwinan campur yang berlaku
pada zaman ini juga telah mewujudkan pelbagai etnik dalam kerjaan Kesultanan
Melayu Melaka. Sebagai contohnya, perkahwinan di antara Sultan Melaka dan
puteri negeri China, Puteri Hang Li Po, menunjukkan kewujudan dan perkembangan
etnik-etnik lain dalam kerajaan Melaka berlaku dalam keadaan makmur.
Pegawai-pegawai kerajaan Melaka juga terdiri bukan sahaja dari bangsa Melayu,
tetapi juga turut merangkumi bangsa-bangsa lain seperti India. Ini menunjukkan
nilai kesefahaman dan perpaduan di antara pelbagai etnik dalam kerajaan
Kesultanan Melayu Melaka.
Undang-undang laut Melaka yang
digubal ketika mana zaman pemerintahan Kesultanan Melayu Melaka telah
meningkatkan keamanan di selat Melaka. Kecekapan Laksamana Melaka dalam
melaksanakan kawalan ke atas selat Melaka, menyebabkan tahap keselamatan di
selat Melaka menjadi terjamin. Keselamatan yang terjamin ini telah membuka
ruang yang luas untuk perdagangan dengan negara-negara luar. Hasil dari
perdagangan ini, pelbagai etnik telah pun masuk ke negara ini. Hukum Kanun
Melaka juga menjamin keselamatan penduduk-penduduk pelbagai etnik di negara
ini.
Ketika zaman pemerintahan Kesultan
Melayu Melaka, zaman ini juga digelar sebagai zaman pluraliti etnik. Ini adalah
kerana penghijrahan pada waktu ini berlaku secara semulajadi dan tanpa paksaan.
Pasport ataupun visa tidak diperlukan untuk berhijrah, jadi ramai pedagang dari
negara luar bebas untuk datang ke negara ini dan bergaul dengan penduduk
tempatan. Proses asimilasi dan amalgamasi denagn penduduk tempatan mewujudkan
pelbagai lagi etnik yang lain dalam negara seperti Melayu berketurunan Arab,
Melayu berketurunan India serta masyarakat Baba Nyonya.
Hasil keterbukaan pemerintahan kerajaan
Kesultanan Melayu Melaka pada ketika itu telah menyebabkan kemasukan kaum serta
kepelbagaian etnik dalam negara menjadi semakin meningkat dan semakin makmur.
Dasar kerajaan pada ketika itu yang mengalu-alukan kedatangan pedagang dan
tidak mengenakan syarat yang ketat, selain daripada kepatuhan kepada
undang-undang yang ditubuhkan dalam kerajaan Melaka pada ketika itu menyebabkan
kemasukkan pelbagai etnik menjadi berkembang pesat.
Kepelbagaian budaya yang masuk ke
dalam negara pada zaman ini mempunyai tempat masing-masing dalam negara.
Kepelbagaian ini telah mewujudkan satu fenomena yang unik, iaitu fenomena
pluraliti budaya. Malahan pada ketika ini juga wujud pluraliti dari segi agama
serta adat resam. Kepelbagaian ini tidak menjadi satu perkara yang negatif pada
ketika itu, sebaliknya menunjukkan kemakmuran yang berlaku dalam negara pada
zaman ini.
Zaman Kolonial British
Seiring masa berlalu, riwayat zaman
Kesultanan Melayu Melaka juga berakhir dengan beberapa siri penaklukkan, dan
penjajahan, sehingga menjadikan Tanah Melayu sebagai sebahagian dari koloni
British. Pihak Eropah yang datang ke Tanah Melayu mempunyai tujuan serta agenda
tertentu untuk kepentingan dan keuntungan mereka iaitu keagamaan, kekayaan dan
kemegahan. Namun begitu, sebellum kedatangan British ke Tanah Melayu,
disebabkan oleh berkembang pesatnya ilmu pengetahuan dalam bidang sosial,
kemanusiaan dan sains tulen di Eropah, pada abad ke 15, agama telah dipisahkan
dari sains di Eropah yang akhirnya membawa kepada pemisahan agama dari
pemerintahan, dan agama hanyalah menjadi anutan individu sahaja.
Setelah Tanah Melayu dijajah oleh
pihak kolonial British, dasar sekularisme, iaitu pemisahan di antara agama
dengan pentadbiran turut dilaksanakan. British menguasai keseluruhan
pentadbiran negara, manakala Sultan di beri kuasa untuk mengawasi hal ehwal
agama serta adat istiadat sahaja. British juga memperkenalkan sistem pengagihan
kuasa dalam pentadbiran, iaitu Kehakiman, Eksekutif dan Perundangan, yang terus
di amalkan oleh negara kita sehingga ke hari ini.
Kehadiran penjajah British ke Tanah
Melayu, serta pengamalan dasar pecah dan perintah oleh pihak Britisg telah
mengakibatkan kewujudan masyarakat pluralistik. Menurut sejarah, sebelum tahun
1848, hampir keseluruhan penduduk di Tanah Melayu ialah orang Melayu. Namun
begitu, setelah perusahaan biji timah dan getah berkembang dalam negara, pihak
kolonial British telah membawa masuk kaum Cina dan India secara besar-besaran
ke dalam negara. Ini telah mengakibatkan, pada tahun 1931, jumlah kaum bukan
Melayu melebihi jumlah kaum Melayu dalam negara.
Hasil dari wujudnya kepelbagaian
kaum dalam negara, dan masing-masing mempertahankan kebudayaan masing-masing,
maka wujudlah masyarakat majmuk di Tanah Melayu. Setiap kaum membawa
kebudayaan, bahasa, agama dan cara hidup yang berlainan, namun pada asasnya
keharmonian telah dapat dicapai akibat wujudnya persefahaman dan hubungan yang
baik di antara semua kaum. Ini terbukti apabila kemerdekaan negara dapat
dicapai secara penyertaan perjuangan bersama di antara setiap kaum di Tanah
Melayu.
Walaupun pada asasnya dapat dilihat
bahawa British telah menyumbang terhadap penambahbaikkan dan kemajuan
masyarakat, tetapi tidak juga dapat dinafikan bahawa pihak kolonial British
adalah punca penyisihan agama Islam dalam masyarakat Malaysia. Ini dapat
dilihat dari kelicikkan pihak kolonial British dalam menguasai negeri-negeri di
Tanah Melayu, dan seterusnya memisahkan pentadbiran dan agama, dengan pihak
British menguasai pentadbiran serta menyerahkan kuasa mengawasi hal ehwal agama
kepada Sultan.
Di Sabah pula, kaum majoriti di
sana ialah Kadazan, Bajau, Murut dan Suluk.Apabila perusahaan getah di Sabah
semakin berkembang, pihak Syarikat Borneo Utara British telah membawa masuk
kaum Cina untuk bekerja. Pada tahun 1911, jumlah kaum Cina di Sabah hanya
27,801 orang. Tetapi akibat dari tindakan pihak Syarikat Boneo Utara British,
jumlah kaum Cina di Sabah meningkat kepada 50,056 orang.
Kaum bumiputera yang utama di
Sarawak pula ialah kaum Iban, Bidayuh, Melayu dan Melanau. Akibat peningkatan
aktiviti perdagangan, pertanian dan perlombongan di Sarawak, Dinasti Brooke
yang memerintah negeri Sarawak telah menggalakkan kaum Cina untuk masuk ke
negeri tersebut. Pada tahun 1871, bilangan penduduk Cina di Sarawak hanya 5000
orang, namun pada tahun 1939, jumlah mereka meningkat kepada 123,626 orang pada
tahun 1939.
Ironinya, pembentukkan komuniti
masyarakat majmuk di negara Malaysia adalah akibat kesan penjajahan British
yang berjaya memperluaskan jajahan mereka di Malaysia secara berperingkat
iaitu:
a)
Pulau
Pinang (1786), Singapura (1819) dan Melaka (1824) – terbentuknya Negeri-negeri
Selat
b)
Perak
(1874), Selangor (1874), Negeri Sembilan (1874-1895), dan Pahang (1888) –
terbentuknya Negeri-negeri Melayu Bersekutu
c)
Kedah
(1909), Perlis (1909), Kelantan (1909), Terengganu (1909), dan Johor (1914) –
terbentuknya Negeri-negeri Melayu Tidak Bersekutu)
d)
Sarawak
(1841/1842) – diperintah oleh keluarga Brooke
e)
Sabah
(1881/1882) – ditadbir oleh Syarikat Borneo Utara British
Di Malaysia, pluraliti yang berlaku
dalam masyarakat membawa kesan yang besar kepada negara. Namun begitu, atas
dasar perpaduan dan persefahaman, terutamanya di antara 3 etnik utama di
Malaysia iaitu Melayu, Cina dan India telah menyebabkan negara berjaya mengorak
langkah yang lebih postif dan maju. Hasil perpaduan dan persefahaman ini juga
yang membawa Malaysia kea rah kemerdekaan, dan kemasukan Sabah serta Sarawak
dalam gagasan Malaysia.
Zaman Pasca Merdeka
Setelah melalui sejarah yang
panjang, selepas dari kemerdekaan Malaysia pada tahun 1957, dapat disaksikan
masyarakat plural di Malaysia berkembang dari sudut politik, perlembagaan,
pendidikkan dan juga ekonomi. Dasar kerajaan adalah untuk mewujudkan komuniti
masyarakat yang bertolak ansur dan mempunyai nilai kesefahaman yang tinggi agar
keharmonian yang terbina dapat dipelihara. Sistem demokrasi yang dilaksanakan
di negara Malaysia juga menunjukkan negara berjaya dalam memupuk perpaduan.
Kontrak sosial dalam perlembagaan Malaysia juga dicapai dengan rundingan dan
kesepakatan di antara semua kaum di Malaysia.
Dari segi politik, kita dapat di
lihat perpaduan di antara tiga etnik utama iaitu Melayu (UMNO), Cina (MCA) dan
India (MIC), telah membentuk parti Perikatan dalam pilhan raya umum pertama
negara pada tahun 1955. Walaupun telah berlaku sedikit pertelingkahan pada
tahun 1957-1959, di mana pihak MCA menuntut penambahan bilangan kerusi dalam
pilihan raya umum 1959, namun ianya dapat diselesaikan menerusi rundingan.
Parti Perikatan mengubah namanya kepada Barisan Nasional pada tahun 1974, dan
terus kekal wujud sampai ke hari ini. Sehingga kini, politik Malaysia terus
berkembang seiring peredaran masa.
Dari sudut ekonomi pula, dasar
pecah dan perintah telah menyebabkan etnik-etnik di Malaysia bepecah mengikut
ekonomi tertentu. British yang memperkenalkan ekonomi (laissez faire)
dan menyebabkan tercetusnya ekonomi dualisme telah mengakibatkan kesannya
dirasai sehingga sekarang. Ini dapat dilihat daripada agihan tenaga kerja
berasaskan 3 etnik utama Malaysia :
a)
Sektor
pertanian (pekebun kecil, pesawah dan nelayan) – dikuasai oleh kaum Melayu
dengan kadar kemiskinan yang tinggi
b)
Sektor
ekonomi moden (perlombongan, perkilangan dan perkhidmatan) – dikuasai etnik
Cina
c)
Sektor
ketiga adalah sektor paling ketara berlaku ketidak seimbangan iaitu :
i)
Sektor
kerajaan – dikuasai etnik Melayu
ii)
Sektor
swasta (pengangkutan, perniagaan) – dikuasai etnik Cina
iii)
Sektor
pengangkutan awam, perkhidmatan awam dan kewangan – dikuasai oleh etnik India
Atas dasar ini, pihak kerajaan telah
merangka serta melaksanakan rancangan pembangunan ekonomi negara pasca
kemerdekaan negara. Namun begitu, jurang tersebut tetap kekal wujud sehingga
kini dan telah mengakibatkan tercetusnya peristiwa 13 Mei 1969. Walaupun
demikian, pihak kerajaan masih terus berusaha untuk merapatkan jurang ini demi
mencapai keharmonian di antara semua etnik di dalam negara Malaysia.Dari segi
pendidikan, ketika zaman penjajah, mereka telah mewujudkan empat jenis sekolah
iaitu :
a)
Sekolah
Inggeris
b)
Sekolah
vernakular Melayu
c)
Sekolah
vernakular Cina
d)
Sekolah
vernakular India
Pada waktu ini, setiap sekolah
mengamalkan kurikulum sekolah tersendiri mengikut acuan budaya masing-masing.
Ini menyebabkan tercetusnya jurang di antara kaum dan sukarnya mencapai
perpaduan. Namun kini, pihak kerajaan telah melaksanakan dasar-dasar pendidikan
dalam menyeragamkan kurikulum dan ko-kurikulum persekolahan agar dapat membina
sebuah negara bangsa yang harmoni dan mencapai perpaduan kaum.
Rumusan
Malaysia mempunyai sejarah peradaban dan susur
galur sejarah etnik yang tersendiri. Keharmonian
yang dipupuk sejak dari zaman dahulu hendaklah terus dipelihara oleh generasi
yang datang. Kerajaan juga harus menggandakan usaha untuk memupuk keharmonian
dan mempertingkatkan hubungan antara kaum agar kemakmuran terus dapat dikecapi
oleh negara. Setiap etnik yang berada di dalam negara hendaklah berusaha untuk
mencapai keharmonian dan bertoleransi sesame kaum dalam negara. Ini adalah asas
kepada sebuah negara dengan masyarakat majmuk yang harmoni dan makmur.
2.
Galurkan perkembangan yang dikenali
sebagai “Social Complexity” –(rujukan kepada Muka Surat 327 Early Civilizations
Of The Old World
V. Gordon Childe(1892-1957) merupakan salah
seorang ahli arkeologi tersohor di abad ke 20 lalu. Beliau telah mengkaji sepanjang kariernya
dalam mengkaji perkaitan antara urbanisasi dan perubahan social di Mesopotamia.
Menurut Childes ada 4 eras iaitu paleolitik, neolitik, urban dan industri.
Paleolitik merujuk kepada zaman prasejarah di
mana batu adalah bahan mentah utama yang digunakan dalam pembuatan alat. Neolitik
merujuk kepada peringkat akhir Zaman Batu apabila manusia mula tinggal menetap,
bercucuk tanam, berternak, dan mengasah batu utk dijadikan alat kegunaan
seharian. Urban merujuk kepada jumlah penumpuan penduduk yang membolehkan
penghasilan pertanian yang memberi keuntungan. Industri pula merujuk kepada
bermulanya pada akhir abad ke 18, melibatkan mobilisasi sumber tenaga yang
banyak seperti kuasa hidro, arang, dan bahan bakar fosil, pembuatan mesin skala
besar dan pengangkutan.
Menurut pandangan Childe lagi, urbanisasi tidak
hanya berkaitan kepadatan bilangan penduduk. Akan tetapi ianya adalah simbol
revolusi fasa ekonomi baru yang membawa evolusi dalam masyarakat. Childes telah
menggariskan 10 kriteria ketamadunan .
Antaranya ialah
·
Pusat bandar besar
·
Pekerjaan pakar sepenuh
masa
·
Pengeluar utama makanan
yang membayar lebihan kepada penguasa
·
Seni bina monumen
·
Kelas pemerintah
dikecualikan daripada menjadi buruh
·
Sistem untuk merakam maklumat
·
Pembangunan sains
dan praktikal yang tepat
·
Seni monumental
·
Pengimportan bahan
mentah secara berkala
·
Kebergantungan kelas
(petani, tukang, penguasa)
·
Agama/ideologi negara
·
Struktur negara yang
kekal
Childes juga telah membuat perbandingan
ciri-ciri revolusi urban yang terdapat di Mesir, Mesopotamia, India dan China. Dapatan beliau mendapati kesemua 10 ciri di
atas ada pada tamadun-tamadun besar di atas. Menurut Childes lagi, politik
memainkan peranan penting dalam ekonomi, ideologi dan kuasa fizikal. Melalui politik
juga negara mengawal orang ramai dan wilayah melalui mekanisme kuasa berikut
i.
Ketenteraan
ii.
Percukaian
iii.
Kehakiman ,
iv.
Ideologi
Akhir sekali, ialah berkaitan dengan evolusi
sosial. Senarai semak Childes mempunyai dua asas utama iaitu mengatur data yang
berbeza, dan penjanaan konsep-konsep yang boleh digelar sebagai teori. Dengan
menerapkan senarai semak Childes yang berasal dari tamadun awal dunia, ianya
dapat diterapkan dalam masyarakat moden yang ada pada hari ini. Pendekatan
ini boleh diterapkan dalam masyarakat yang berada di jurang ketidakstabilan
akibat persekitaran, organisasi sosial dan juga antara sesama insan, ideologi
mereka dan juga inovasi teknologi. Reproduksi sosial ini mempunyai syarat yang
penting terutamanya dalam perkara berikut
a.
masyarakat yang agak
berjaya adalah satu yang berkembang, menuntut input yang lebih besar dari
persekitarannya.
b.
pembahagian kawalan dan
buruh dalam masyarakat menjana kepentingan dan tuntutan yang tidak dapat
dipenuhi dengan berkesan.
c.
masyarakat wujud
berhubung dengan orang lain, dan, dikaitkan kerana mereka bekerjasama,
persaingan dan konflik, perubahan dalam satu mempengaruhi yang lain.
Rumusan
Sejarah kita boleh dilihat berdasarkan sebelum
dan selepas merdeka, susurgalur ini boleh dilihat dalam konteks social
complexity dan diterjemahkan dalam bentuk yang sesuai berdasarkan politik,
ekonomi dan sosial dalam negara.
3.
Bincangkan Teori Pilihan Rasional Tentang
Hubungan Etnik dan kaitannya dengan masyarakat di Malaysia
Definisi etnik pada bahasa bermaksud kaum
atau bangsa. Secara jelas merujuk kepada kelompok manusia dan hubungan antara
kaum yang ditentukan melalui perbezaan amalan ciri-ciri budaya seperti adat resam, pakaian, bahasa, kegiatan
ekonomi dan sebagainya. Masyarakat pula adalah sekelompok orang yang tinggal di
suatu tempat dengan peraturan dan kaedah tertentu terdiri dari individu,
keluarga dan kumpulan kecil yang dinamakan anggota masyarakat.
Penduduk Malaysia terdiri daripada lebih 200
kumpulan etnik di mana Melayu, Cina, India, Kadazan-Dusun, Iban (negeri Sabah
dan Sarawak) adalah antara etnik yang terbesar. Kepelbagaian etnik secara
langsung mewujudkan kepelbagaian antaranya dari segi budaya yang memerlukan
pemerintah menguruskan dengan bijak dan saksama dalam mencapai perpaduan yang
jitu.
Teori Pilihan
Rasional Hubungan Etnik
Pendekatan teori dipopularkan oleh Sowell (1975), Schelling (1978), Banton
(1997) dan Mansor (2000). Teori ini adalah satu mekanisme bagi mengupas dan
menganalisis hubungan etnik dengan lebih mendalam dan terperinci. Masyarakat
dominan di Malaysia yang terdiri dari etnik Melayu, Cina dan India pasti
mempunyai sejarah hubungan sejak sebelum merdeka lagi. Dasar British yang
mengamalkan perintah dan pecah telah menjarakkan hubungan antara tiga etnik
utama ini dari sudut politik, ekonomi, sosial, budaya, adat resam, agama dan
kepercayaan. Contohnya orang Melayu dari segi ekonomi banyak tinggal di kawasan
pendalaman dan kampung yang majoritinya bekerja sebagai petani, manakala orang
Cina tinggal di bandar yang lebih maju dan terlibat dalam perniagaan. Manakala
orang India bekerja di ladang-ladang atau estet yang mundur dan kurang maju.
Maka teori ini meneliti realiti sosial dengan cara melihat pilihan tingkah laku
manusia sama ada individu atau kumpulan. Terdapat 2 unsur utama yang menjadi
rujukan kepada teori ini:
(1)
Manusia: mempunyai tujuan dan tindakan atau usaha untuk mencapai tujuan
tersebut adalah ditentukan oleh nilai dan pilihan di mana aktor memainkan
peranan yang utama.
(2)
Sumber daya: mempunyai tarikan untuk menarik manusia tersebut dan mewujudkan
satu interaksi yang mana kedua-dua unsur ini mempunyai tujuan untuk
memaksimumkan kepentingan.
Jika
dilihat etnik di Malaysia, sudut politik adalah antara yang menjadi kepentingan
dalam memenuhi pencapaian manusia dan memenuhi kepentingan antara kaum. Parti
politik yang terdiri daripada ahli pelbagai kaum adalah dilihat dominan seperti
Barisan Nasional dan Pakatan Harapan di mana kedua-dua parti ini mempunyai
tujuan dan peranan masing-masing dalam pemerintahan negara. Selain itu ia
mempunyai daya tarikan dalam mewujudkan interaksi pelbagai kaum bermatlamatkan
kepentingan mengikut agenda parti masing-masing.
Wujud
beberapa andaian berkaitan dasar dalam teori ini yang bertindak secara sengaja
ke arah suatu tujuan dan tujuan itu dibentuk oleh nilai-nilai atau
pilihan-pilihan bahawa:
(1)
Individu mempunyai matlamat dan kecenderungan yang berbeza dan bertindak untuk
memaksimakan ganjaran material dan kedudukan sosial.
(2) Tingkah laku individu merupakan fungsi
sentimen peribadi dan kepercayaan terhadap kelompok sebayanya.
(3)
Tindakan pilihan yang telah dibuat oleh individu akan menutup tindakan pilihan
yang lain.
(4)
Ketika individu bertindak ke atas pilihan tingkah laku yang dibuat, individu
berkenaan akan mewujudkan hubungan dan ikatan sosial yang lebih erat dengan
individu lain yang terlibat sehingga terbina ikatan sosial di antara individu.
(5)
Namun apabila individu gagal memaksimumkan kepuasan melalui pelbagai dimensi
kumpulan sosial yang wujud dalam masyarakat, maka dia akan berpaling kepada
soal-soal keagamaan dan ketuhanan.
(6)
Begitu juga apabila ganjaran gagal dimaksimumkan, maka individu akan
menggemblengkan kekuatan kolektif dan dimensi yang dipilih akan menggambarkan
konteks sejarah budaya masyarakat tersebut. Setiap etnik di Malaysia mempunyai
sejarah masing-masing.
(7)
Individu akan menggemblengkan kekuatan kolektif berdasarkan warisan kebudayaan
di mana batas kumpulan adalah bersifat lebih terbuka. Begitu juga individu akan
memilih untuk mengemblengkan kekuatan kolektif berdasarkan warisan fizikal di
mana batas kumpulan adalah bersifat akan tertutup.
Rumusan
Oleh
itu teori ini melihat dari sudut individu dan diterjemahkan dalam kumpulan
berdasarkan kepelbagaian etnik selaras dengan kedudukan masyarakat majmuk yang
ada di Malaysia.
4.
Bincangkan bagaimanakah rasisme dapat
dikurangkan dalam masyarakat yang berbilang bangsa dan ras. Kaitkan dengan
Malaysia
Tercetusnya peristiwa 13 Mei 1969 di Kuala Lumpur apabila
wujudnya satu kaum yang menyinggung kaum yang lain. Pergaduhan dan
pertelingkahan yang melibatkan dua kumpulan etnik terbesar di Malaysia iaitu
Melayu dan Cina berlaku selepas Pilihanraya Umum pada bulan 10 Mei 1969. Api
perkauman dan rasis memuncak pada tahap yang tertinggi sehingga kerajaan ketika
itu mengisytiharkan darurat. Punca utama wujudnya rasis ini antaranya adalah
dari sudut ketidaksamarataan ekonomi dalam etnik atau kaum yang pelbagai.
Fahaman rasisme membawa banyak kebinasaan kepada manusia sehingga melibatkan
permusuhan terhadap kaum-kaum yang tertentu. Ia akan menghasilkan amalan
diskriminasi, pengasingan dan pembasmian kaum.
Rasisme adalah satu bentuk kepercayaan, sikap dan amalan
yang mendiskriminasikan segolongan manusia berdasarkan ciri-ciri perkaumannya.
Mengandaikan bahawa manusia boleh dibahagikan kepada kaum yang berbeza sehingga
nilai dan darjat seseorang boleh ditentukan berdasarkan kaum yang diwakilinya.
Konsep rasisme sangat berkait dengan fahaman perkauman, semangat assobiyah,
ketidaksamarataan, pandangan negatif yang wujud melalui kelompok sosial
terhadap kelompok sosial yang lain melalui pelbagai perbezaan etnik atau kaum
sehingga wujudnya rasa benci antara satu kumpulan yang berbeza dengan kumpulan
sendiri. Asas rasisme bukan berdasarkan warna kulit semata-mata. Pembentukan ideologi rasisme mengikut
pandangan Banton (1970) adalah berdasarkan kepada tiga fahaman:
(1) Berdasarkan ciri-ciri fizikal, manusia boleh
dibahagikan secara semula jadi.
(2) Ciri-ciri ini berkait rapat dengan budaya,
personaliti dan kebijaksanaan seseorang.
(3) Wujud kelompok yang lebih tinggi taraf kedudukan
sosialnya berbanding dengan
kedudukan
sosial kelompok yang lain berpunca dari keturunan genetik.
Tiga jenis
rasisme iaitu individu, institusi atau struktur dan ideologi. Rasisme individu wujud berdasarkan amalan
kepercayaan dan sikap yang dilakukan oleh orang perseorangan atau individu
bahawa ada ras tertentu yang berstatus lebih tinggi dan ada ras yang berstatus
lebih rendah. Rasisme institusi atau struktur adalah amalan rasisme yang
dijalankan melalui institusi sosial seperti perundangan dan pendidikan
melibatkan dasar dan pelaksanaan yang bersifat diskriminasi sehingga membentuk
ketidaksamaan dalam masyarakat pelbagai etnik dan ras yang berbeza. Ia dapat
dilihat secara tersirat di dalam struktur sosial. Manakala rasisme ideologi
merujuk kepada amalan yang disokong oleh justifikasi bersistem seperti kaum A
menganggap dirinya lebih mulia kerana datang dari keturunan dewa dan agama yang
terbaik.
Malaysia yang
memiliki masyarakat yang berbilang etnik sedikit sebanyak wujudnya rasisme
antara satu sama lain. Namun ia boleh diatasi dan ditangani melalui
langkah-langkah berikut:
(1) Semua
etnik di Malaysia perlu menjadikan Perlembagaan Persekutuan sebagai tiang seri
utama, rujukan dan undang-undang tertinggi dalam merapatkan hubungan antara
kaum. Dasar umum yang terkandung dalam perlembagaan mesti dihormati khususnya
melibatkan Perkara 3 berkaitan agama Islam, Perkara 152 berkaitan bahasa Melayu
dan Perkara 153 berkaitan kedudukan istimewa orang Melayu. Selain itu
prinsip-prinsip Rukun Negara yang terkandung di dalamnya 5 prinsip utama perlu dihayati
dan diamalkan oleh semua kaum.
(2) Prinsip
kesamarataan dari sudut ekonomi dan perundangan sesama etnik pelbagai kaum
perlu dilaksanakan. Perbezaan dan jurang ekonomi antara kaum yang melebar mesti
dikurangkan agar tidak wujud rasa terpinggir dan disisihkan dalam menikmati
khazanah kekayaan negara. Strategi keseimbangan ekonomi antaranya melalui Dasar
Ekonomi Baru (DEB) yang dilancarkan pada 1971 adalah bertujuan antaranya
mengurangkan kemiskinan, meningkatkan pendapatan dan membuka peluang pekerjaan
kepada seluruh rakyat di Malaysia tanpa mengira etnik. Selain itu, dari sudut perundangan semua
orang sama di sisi undang-undang dan berhak mendapat perlindungan yang sama.
Tidak dibezakan antara kaum.
(3) Strategi
penyusunan dan struktur pembelajaran dalam sistem pendidikan perlu meliputi
kehendak dan aspirasi semua etnik di Malaysia. Sistem yang terasing akan
menyekat interaksi sesama kaum malah lebih parah dari itu akan melebarkan lagi
jurang ketidaksefahaman dan kesepaduan antara kaum seperti sekolah vernakular.
Laporan Razak 1956 dapat dijadikan sebagai batu asas dalam Dasar Pendidikan
Negara yang pertama di Malaysia dengan meletakkan strategi penggunaan bahasa
Melayu sebagai bahasa Kebangsaan dan perantara utama tanpa menidakkan
penggunaan bahasa ibunda kaum masing-masing untuk digunakan di sekolah-sekolah.
(4) Propoganda
perkauman di media sosial termasuk media cetak dan elektronik mesti dibendung
dan disekat. Ini kerana pengaruh media amat besar sehingga boleh mempengaruhi
perpaduan nasional. Terbitan dan informasi yang dihidangkan perlu menjaga
sensitiviti antara kaum agar tiada yang terasa dengan apa yang ditulis di
media. Kewujudan akhbar dalam pelbagai bahasa perlu dikurangkan dan menumpukan
kepada bahasa Melayu sebagai medium utama penyampaian maklumat.
(5)
Mempertingkatkan interaksi antara kaum melalui strategi menghormati kepercayaan
dan agama masing-masing, melestari dan meraikan kepelbagaian kebudayaan dan
adat resam sehingga wujudnya Dasar Kebudayaan Kebangsaan, memahami nilai-nilai
murni seperti bertolak ansur, bertoleransi dan bekerjasama dapat mengurangkan
rasisme di kalangan masyarakat pelbagai etnik di Malaysia. Apabila kurangnya
berinteraksi dan sukarnya menerima tingkah laku kaum lain maka akan mewujudkan
rasisme dan rasa tidak puas hati antara kaum. Raikan perbezaan dan cari
persamaan yang terbaik dalam berinteraksi.
(6) Politik adalah antara strategi terbaik dalam
mengurangkan rasis di kalangan etnik yang pelbagai kaum. Memupuk hubungan etnik
secara formal dalam politik (termasuk Sabah dan Sarawak) akan mencipta
persefahaman yang positif melalui perbincangan dan permuafakatan. Elakkan
politik bersifat perkauman yang hanya tertumpu kepada parti atau bangsa sahaja.
Bergabung dengan parti yang lain walaupun mempunyai bangsa dan ras yang berbeza
seperti yang diamalkan oleh Barisan Nasional dan Pakatan Harapan adalah model
politik terbaik dalam mengurangkan jurang rasis sesama kaum.
(7) Perspektif sosial sesama kaum dengan memahami
budaya, adat resam, hormat menghormati, bertolak ansur dan bekerjasama adalah
antara contoh mengurangkan jurang rasis yang wujud. Jika ini tiada dan
masing-masing dengan hal sendiri, maka sudah pasti jika berlaku sesuatu antara
kaum, elemen-elemen negatif akan mudah berlaku seperti pertengkaran dan
pergaduhan walaupun atas isu-isu yang kecil sahaja. Program dan aktiviti sosial
seperti Rukun Tetangga, majlis rumah terbuka dan Program Latihan Khidmat Negara
(PLKN) adalah antara contoh yang terbaik
mewujudkan masyarakat dan etnik pelbagai kaum yang harmoni serta sejahtera.
Setiap etnik perlu menyesuaikan diri dalam keadaan pelbagai budaya serta
menerima budaya etnik yang minoriti berbanding budaya etnik dominan dan
begitulah sebaliknya. Selain itu kewujudan Jabatan Perpaduan Negara dan
Integrasi Nasional (JPNIN), kawalan keselamatan seperti akta hasutan (OSA dan
ISA) serta strategi melalui kesukanan dapat mengurangkan rasisme di Malaysia.
Rumusan
Oleh yang demikian, rasisme etnik di Malaysia dapat
dikurangkan melibatkan tanggungjawab dan peranan semua pihak bermula dengan ibu
bapa, masyarakat, media dan
kerajaan atau pemerintah khususnya dalam
merangka dasar serta hala tuju negara berkaitan integrasi nasional. Semua usaha
dan peranan ini akan dapat memupuk persefahaman antara kaum, membuang perasaan
negatif dan saling membenci, mempraktikkan semangat kejiranan dan kekitaan
serta menerapkan nilai-nilai perpaduan di kalangan masyarakat Malaysia sehingga
menatijahkan masyarakat pelbagai kaum yang damai, harmoni dan sejahtera.
5.
Kesimpulan
Malaysia mempunyai sejarah peradaban dan susur
galur sejarah etnik yang tersendiri. Sejarah boleh dilihat berdasarkan sebelum
dan selepas merdeka, susurgalur ini boleh dilihat dalam konteks social
complexity dan diterjemahkan dalam bentuk yang sesuai berdasarkan politik,
ekonomi dan sosial dalam negara. Salah satu daripada teori yang sesuai bagi
masyarakat majmuk di Malaysia ialah menggunakan teori pilihan rasional hubungan
etnik. Oleh yang demikian, beberapa langkah dan kaedah digunakan oleh
pemerintah bagi mengurangkan jurang rasisme di kalangan pelbagai etnik di
Malaysia.
6.
Rujukan
Alias, B., Ismail, H., & Sa’ari,
C. Z. (2014, November 1). Perpaduan Kaum di Malaysia : Suatu Penilaian /
Baterah alias...[et al..]. UiTM Institutional Repository. Retrieved
December 2, 2021, from https://ir.uitm.edu.my/id/eprint/35444/.
Baharuddin,
S.A. (2012). Modul Hubungan Etnik, (Edisi Kedua). Institut Kajian Etnik,
Universiti Kebangsaan Malaysia.
Childe on civilisation. The Secret of Civilization. (n.d.).
Retrieved December 2, 2021, from http://www.civilization.org.uk/conclusion/childe-and-civilisation/.
IAC Publishing. (n.d.). What are
the 10 criteria of a civilization? Reference. Retrieved December 2, 2021,
from
https://www.reference.com/world-view/10-criteria-civilization-93c494107b173a2b.
IAC Publishing. (n.d.). What are
the 10 criteria of a civilization? Reference. Retrieved December 2, 2021,
from
https://www.reference.com/world-view/10-criteria-civilization-93c494107b173a2b.
Maisels, C. K. (2005). Early
civilizations of the Old World: The formative histories of egypt, the Levant,
Mesopotamia, India, and China. Routledge.
Muslim, N., Jalil, F.,
Bari, A. A., Mohd Noor, M., & Mastor, K. A. (2017). Tahap penerimaan
pelajar terhadap peruntukan orang Melayu dalam perlembagaan dari perspektif
hubungan etnik di Malaysia. Jurnal Kemanusiaan, 9(2).
Retrieved from
https://jurnalkemanusiaan.utm.my/index.php/kemanusiaan/article/view/107
Scribd. (n.d.). Sejarah Masyarakat
Malaysia :Kepelbagaian Etnik di Malaysia. Scribd. Retrieved December 2,
2021, from
https://www.scribd.com/presentation/422229945/Sejarah-Masyarakat-Malaysia-Kepelbagaian-Etnik-Di-Malaysia.
Shamsul Amri Baharuddin. 2008. Modul Hubungan Etnik (Edisi Kedua).
Institut Kajian Etnik, Universiti Kebangsaan Malaysia
Thukiman, K., Abdul Rahman, H., &
Abu Bakar, T. (1970, January 1). Perlembagaan Malaysia Dalam Perspektif
hubungan etnik. Universiti Teknologi Malaysia Institutional Repository.
Retrieved December 2, 2021, from http://eprints.utm.my/id/eprint/14767/.
V. Gordon Childe, “The urban
revolution.” (n.d.).
Retrieved December 2, 2021, from
https://ibis.geog.ubc.ca/~ewyly/u200/childe.pdf.
Wikimedia Foundation. (2020, October
16). Rasisme. Wikipedia. Retrieved December 2, 2021, from
https://ms.wikipedia.org/wiki/Rasisme.
Comments